CONSERVERENDE of OPERATIEVE TANDHEELKUNDE :  Verzorging van cariës door vulling met composiet. 

Alvorens dit deelgebied van de tandheelkunde te belichten is het niet onbelangrijk U te informeren wat nu een gezonde tand is

1. Opbouw van een gezonde tand

fig. 2. een gave, gezonde tand met al zijn onderdelen

2. Tandbederf of tandcariës.

Cariës is een infectieuse, overdraagbare en multifactoriële ziekte met een belangrijke dieetgebonden ondertoon.
Cariës ontstaat door het samenspel van “cariogene” bacteriën, suikers uit de voeding en het tandoppervlak zelf.


Het is nog altijd een zéér veel voorkomende ziekte. Regelmatige controles door een tandarts samen met een gezonde suikerarme voeding en een goede mondhygiëne kunnen er toe bijdragen dat tandbederf wordt teruggedrongen.

fig 3. Van beginnend stadium naar extreme vorm van tandbederf

3. Mondzorg in de pedodontie of kindertandheelkunde

Cariës is ontkalking door inwerking van zuren die door bacteriën geproduceerd worden in aanwezigheid van suiker.


Cariës is van alle leeftijden, en niet in het minst bij kinderen. ondanks de vooruitgang in de tandverzorging, door betere mondhygiëne én het gebruik van fluoride, is de situatie nog altijd verre van ideaal.

­

Voorkomende aandoeningen

  • Cariës – ” zuigflescariës ” of vroegtijdige cariës bij kinderen.

Oorzaak is het overmatig gebruik van suikers (koolhydraten) tijdens lange periodes.

Typisch bvb zijn de gewoonte om fopspeen in honing te steken en/of zuigfles met grenadine, cola, fruitsap en suikerwater geven.


Vaak geven ouders de schuld aan de “antibiotica” die het kind heeft genomen. Antibiotica kunnen mede verantwoordelijk zijn voor zover het gaat om siropen die vaak suikers bevatten; behalve de tetracyclines waarvan bewezen is dat toediening voor de leeftijd van 8 jaar belangrijke tandverkleuring veroorzaken.


Behandeling: bij vroege diagnose, ook door de huisarts en of de kinderarts, kunnen de letsels beperkt worden en is een klassieke behandeling in de stoel nog mogelijk.  


Uitgebreide cariës toestanden bij kleine kinderen worden best behandeld onder algemene anesthesie (Narcodontie).

  • Tanderosie

Definitie: tanderosie is het verlies van tandweefsel door rechtstreekse inwerking van zuren op de tanden;

De tanden zien er meestal nog zeer goed uit.


Oorzaak: zuren die van endogene (eigen, zoals reflux en frequent braken)

exogene (vreemd zoals frisdrank, alcopops of snoep) oorsprong zijn.


Frisdranken zijn ín, maar hieraan zijn gigantische hoeveelheden zuur toegevoegd voor de frisse smaak; ook de enorme hoeveelheid suiker om het zuur te maskeren zijn een grote boosdoener.

Als je dan toch frisdrank wil drinken vermijd lang contact met de tanden – drinken met een rietje, of erna spoelen met water

  • Gingivitis of tandvleesontsteking

­

Komt nog te veel voor bij kinderen door het gebrekkig poetsen.  Grondiger, langer en frequenter poetsen biedt onmiddellijk een oplossing.

  • Traumatologie

­

In het melkgebit: komen meer luxaties (verplaatsingen) expulsies (losgerukt) of intrusies (naar binnen geslagen) dan fracturen voor,

Dit is te wijten aan het zachte jonge bot.


Luxaties met beperkte mobiliteit hoeven alleen een follow-up, idem voor intrusies, dit in verband met een mogelijk later optreden pulpanecrose of zenuw afsterven. Losgerukte melktanden hoeven NIET herplaatst te worden bij definitieve tanden kan men dit wel proberen.

Bij extreme mobiliteit van melktanden kan extractie aangewezen zijn.


Bij definitieve tanden treden meer fracturen op – vooral van de boven fronttanden. De behandeling is afhankelijk of er een zenuw expositie is of niet. Bij zenuw expositie is er een wortelkanaalvulling aanbevolen (endodontie), zonder zenuwexpositie moet zo snel mogelijk het dentine (tandbeen) afgesloten worden met een wondverband of definitieve vulling.


Is een tand volledig losgerukt – bewaar de tand in melk of in de mond van de patiënt – en ga zo snel mogelijk naar de tandarts.  De tand kan teruggeplaatst worden, zal echter gespalkt moeten worden en een wortelkanaalvulling vereisen.


Tongpiercings brengen niet alleen een niet verwaarloosbaar bloedings- en infectierisco met zich mee, maar ook een reëel risico op fracturen van gebitselementen.  Een minder agressief alternatief: een plastic bolletje.


Besluit: ook nu nog moet benadrukt worden dat de verzorging van het melkgebit belangrijk is, immers de laatste melktanden wisselen pas rond de leeftijd van 12-13 jaar.

fig 4. chronologisch de doorbraak van het melkgebit en wissel



Mondonderzoek                                               

­

Bij routine controles door de tandarts – zesmaandelijks is aangewezen en ook gepromoot door het RIZIV – wordt er vooral aandacht besteed aan:
– het tandvlees: rood, gezwollen ?
– mondslijmvlies: zwelling, fistel, aft?
– tanden: cariës, verkleuring, beweeglijkheid, barstjes,verstoorde vorm, stand ?
– Mondverzorging: hierboven werd al aangehaald dat melktand verzorging geen luxe is doch noodzakelijk.


Het kan het kind vertrouwd maken met de tandheelkundige behandeling. Niet behandelen van melktanden omdat ze toch wisselen is een fout idee, vroegtijdig verlies of destructie kan nl. leiden tot een foute tand stand in het definitief gebit.

Tandpreventie

­

Naast een controle over de voeding – beperken van de suikers – zijn de dagelijkse poetsbeurten na elke maaltijd, gedurende minstens 3 minuten heel belangrijk. Ik hoor de ouders al zeggen: mijn kind eet ’s middags op school en kan zijn tanden niet poetsen!

Dan moet ik zeggen: geef mij één reden waarom dit niet zou kunnen. 


Inderdaad de infrastructuur in de meeste scholen is er niet op uitgerust om massaal de leerlingen een tandpoetsbeurt te garanderen –

waarom kan dit in de Noord Europese landen (Scandinavië) wel? Fluorbehandeling (F): hoewel het soms in twijfel wordt getrokken , moet het nog steeds worden aangeraden.


Ik baseer mij daarbij nog altijd op een studie uitgevoerd door Mevrouw Boúúaert – Germonprez Ingrid uit 1976.


Aanwijzingen over het gebruik van fluortabletten bij kinderen:
– 3 maanden tot 3 jaar: 1 tablet van 0.25mg per dag (als het drinkwater < 0.03 ppm F bevat)
– 3 tot 6 jaar: 1 tablet van 0.25 mg 2 x per dag
– < 6 jaar: 1 tablet van 0.50 mg 2 x per dag.


Een derde pijler van de tandpreventie zijn de “sealings” , verzegeling van de groeven van definitieve tanden om te voorkomen dat voedselresten in deze diepe groeven van een tand acherblijven.


Tot slot wil ik nog opmerken dat onze overheid heel veel geld ter beschikking heeft gesteld om tandpreventie en tandverzorging te promoten door de tandbehandelingen  van kinderen tot 18 jaar gratis te maken – althans volledig terugbetaald door het ziekenfonds.  

Hierin volgen we dan weer onze Scandinavische medemens.

Valstrikken bij het routine mondonderzoek

­

niet wachten op pijn: een eerste contact met de tandarts voor een pijnlijk probleem moet vermeden worden.
Beginnende tandletsels opsporen is beter dan te wachten tot men pijn heeft, immers in veel gevallen evolueert tandbederf heel langzaam.  

Pijn betekent meestal een erg gevorderd tandletsel.  

Röntgenfoto’s zijn heel belangrijk in het opsporen van beginnende cariës of niet met het blote oog zichtbaar tandbederf.

­

fig 5. de op Rx ontdekte cariës (pijl) was niet te zien in de mond.

­

4. Mondzorg bij definitieve dentitie

­

Wat hiervoor allemaal is verteld voor de melktanden is in grote mate door te trekken naar het definitieve gebit.
Toch zijn er een aantal verschillen, de belangrijkste is de behandeling van het wortelkanaal of “endodontie”.

­

Mondonderzoek – Mondhygiëne

­

Evenzo als bij kinderen wordt aangeraden halfjaarlijks een mondonderzoek te laten gebeuren, of toch minstens jaarlijks, en dan mét bijhorend röntgen onderzoek (hier ook weer moedigt het RIZIV aan door speciale honoraria).


Het belang van een röntgenologisch onderzoek kan niet genoeg in de verf gezet worden omwille van redenen hierboven aangehaald en nog maar eens duidelijk met fig 6.


­

Fig. 6 duidelijke cariëshaarden te zien op Rx, verscholen onder amalgaamvulling

­

Om er een goede mondhygiëne te kunnen op nahouden – poetsen na elke maaltijd, minstens 3 minuten – is een goede tandenborstel onontbeerlijk. Het aanbod is enorm, elk test er de beste uit.  

Als men een harde poetser is best een minder harde borstel.

Tandenborstels reinigen de buitenoppervlakken van de tand niet tussen de tanden daarvoor heeft men flossdraad, ragers en tandenstokers op de markt gebracht. Een electrische tandenborstel is zeker geen overbodige luxe.


Tandpasta, ook hier is er voor elk wat wils. Naast de fluorhoudende tandpasta – noodzakelijk voor kinderen tot 12 jaar – zijn er tandpasta’s voor gevoelige tanden, tandpasta’s die tandsteenvorming remmen, tandpasta’s met enzymen, tandpasta’s tegen ontstoken tandvlees.  


Als laatste de tandpasta’s die “witter maken” – opgepast meestal geven ze niet het resultaat dat je ervan zou wensen – erger nog ze bevatten sterk schurende middelen en maken het tandoppervlak ruw. Slot: er bestaat geen ” beste tandpasta ” .

­

Tandvullingen


­

Als is vastgesteld dat een tand tandbederf vertoont moet deze hersteld worden. Dit betekent dat alles wat bederf is moet weg geboord worden, zo bekomt men een propere “caviteit” die moet opgevuld worden met een tandvriendelijk vullingsmateriaal.  


In onze praktijk wordt uitsluitend nog gevuld met “composiet”, een kunsthars in de kleur van de tand.


Algemeen gezien zijn er 3 soorten vullingsmaterialen

  • Composiet (kunsthars)
  • Glasionomeer (mix van composiet met glaspartikeltjes)
  • Amalgaan (zilver).  


Natuurlijk is composiet het mooist (kleurecht, redelijk slijtvast en neutraal). Glasionomeer is het veiligst in een diepe caviteit tegen een gevoelige zenuw doch is minder slijtvast.  

Amalgaam  (AA) is het oudste vullingsmateriaal, veruit het sterkst maar kent allergieën en bij grote restauraties minder mooi.

­

Fig. 7 kies en voorkies met elk een klassieke 2-vlakscaviteiten na het uitboren van alle tandbederf

­

Fig. 8 Amalgaam- versus Composietvulling

­

Logischer wijze kan men zich nu de vraag stellen wat als ” tandbederf veel te diep is, kan dan nog normaal gevuld worden. 

Neen, want in een tand bevindt zich ook een zenuw en bloedvaten (pulpa) die moet men op een bepaald moment tijdens het boren tegenkomen.


Het pulpaweefsel moet dan worden verwijderd en is een wortelkanaalvulling nodig.  Dit is het werkterrein van de “endodontoloog”

(specialist in de endodontie of wortelkanaalbehandeling)

­

5. Endodontie of wortelkanaalbehandeling.


­

Fig. 9  Verschillende stappen tijdens een ontzenuwing

­

Fig. 10   rubberdam

­

De wortelkanaalvulling heeft tot doel te vermijden dat de bacteriën uit het tandbederf van de kroon verder doordringen naar het wortelkanaal en zelfs tot voorbij de wortelpunt in het kaakbeen.


In veel gevallen zit het tandbederf al tot de zenuw en ontstaat er een hevige spontane pijn.

De ontsteking kan zelfs al zover gevorderd zijn dat er al een ontstekingshaard zichtbaar is onder de wortel in het kaakbeen.


Na een lokale verdoving wordt de tand geïsoleerd van de rest van het gebit door een rubberdam of cofferdam (fig 10).  Vervolgens wordt alle tandbederf verwijderd en wordt er gezocht (al of niet met behulp van een microscoop) naar de toegang tot de zenuwkanalen.


Na verwijdering van de zenuw en de bloedvaten worden de kanalen gereinigd en veelvuldig gespoeld met ontsmettingsmiddel. Als de kanalen voldoende gereinigd zijn worden ze opgevuld met gutta percha (soort rubber). Af en toe worden er tijdens de behandeling Rx-opnames gemaakt om na te gaan of de zenuw volledig tot aan de wortelpunt is verwijderd.


Het slagingspercentage is door de nieuwste materialen en technieken én uitgevoerd door een specialist verhoogd tot 95%;

indien er vooraf al een ontstekingshaard aanwezig is aan de wortelpunt daalt het tot 85%.


Na de wortelkanaalvulling rest nog de kroon vulling en de tand is klaar voor genezing.
Elk van onze patiënten die een wortelkanaalvulling moeten ondergaag krijgen vooraf een brochure met uitgebreide uitleg over de behandeling.

­

6. Röntgenfoto’s bij de tandarts.

­

In de tekst hierboven is al een aantal keer het woord Röntgen foto vermeld.  De Röntgen foto’s zijn een zeer belangrijk diagnostisch middel in de tandheelkunde.


We hebben 3 soorten:

  • De intraorale foto’s (in de mond)
  • De panoramafoto (beeld van het volledige gebit of OPG)
  • De Tele opname (of schedelprofiel foto)

­

fig 11. intraorale opname

­

fig 12. Tele opname                          


­

fig 13. Panorama opname

­

Hierna volgen enkele voorbeelden van intraorale Rx – opnames om het diagnostisch belang te benadrukken.
Bitewing of intraorale opname van een groep tanden in boven en onderkaak samen.

­

fig 14. Bitewing


­

fig 15. wortelpuntontsteking


­

fig 16. melktand met daaronder de definitieve opvolger

­

fig 17. ingesloten wijsheidstand

­

Dit is slechts een greep aan mogelijke beelden die tot onzer beschikking staan om een juiste diagnose te stellen.